Hakan Müştak

Çok kullandığımız ve bazen kaynağını bile kestiremediğimiz isimler vardır. Nereden geldiğini bilmeyiz, ama yinede onları çok sık kullanmaya devam ederiz. Aslında bu durum oldukça karışık ve birçok dilde ay isimleri birbirine geçmiş halde. Birkaç farklı kaynaktan ulaştığım derleme sonrası bir çok detayda şaşırmadım değil.

İngilizce Gün isimlerini ele alırsak;

Monday (Pazartesi): “Moon’s Day” yani “Ay gunu”
Tuesday (Sali): “Tyr’s Day” Iskandinav tanrilarindan Tyr’e adanmis gun
Wednesday (Carsamba): “Wodan’s Day” Wodan/Wotan/Odin, Iskandinav mitolojisindeki “her seyin babasi”, en tepedeki tanri
Thursday (Persembe): “Thor’s Day” Iskandinav tanrisi Thor’a adanmis gun
Friday (Cuma): Uc Iskandinav Tanrisi arasinda nereye baktiginiza gore degisiyor. Freya, Freyr, ve Frigg uclusunden birine adanmis gun
Saturday (Cumartesi): “Saturn’s Day” Roma tanrisi Saturn’e adanmis gun
Sunday (Pazar): “Sun’s Day” Latince dies solis, gunes gunu, Roma’da Gunes-Tanri’ya adanmis festival gunu.

İngilizce Ay isimlerine bakarsak;

January (Ocak): Eski ismi Kanunnisa’dır. Kanun, Süryanice bir kelime olup ocak, fırın anlamına gelmektedir. Havalar iyice soğuyup ocaklar yakıldığı için bu ad verilmiştir. Eski Roma’daki ismi Januaris’dir. Janus, Roma mitolojisinde iki yüzü olan bir tanrıdır.
February (Şubat): Süryanicedir (şabat-şobat-şebat). Eski Roma’daki adı Februarius’tur. Februum arınma anlamına gelmektedir. Februa ise Romalıların günahlarına kefaret olarak kurban kestikleri arınma festivaline verilen isimdir. Februarius, Roma’da yılın son ayı olduğu için yeniden doğuş, zamanın başlangıcı gibi anlamlara gelmektedir.
March (Mart): Roma’da yılın ilk ayı olup adı Martius’tur. Savaş tanrısı Mars’tan ismini alır. Kış bastırınca ara verilen savaşlara bu ayda kaldığı yerden devam edilirdi. Savaş tanrısının adı bu yüzden bu ayın adı olmuştur.
April (Nisan): Süryaniceden, nisannus kelimesinden gelir. Yılın dördüncü ayı manasındadır. Roma’da Aprilius denir, aşk-güzellik tanrıçası Afrodit’in ayı olarak kabul edilirdi.
May (Mayıs): Roma mitolojisinde bahar-bereket tanrıçası olan Miai’den gelir. Bu ayda Miai için şenlikler düzenlenirmiş ve Miai’nin bayramı kutlanırmış.
June (Haziran): Süryanicede hazuran kökünden gelir ve sıcak anlamını taşır. Bu ay için sıcakların başladığı zaman anlamında kullanılmıştır. Roma’daki adı Junius olup, ayın adı yine bir tanrıça olan Juno’dan gelmiştir. Gençlik, genç anlamlarına gelir.
July (Temmuz): Eski Babil’de üreme ve bereket tanrıçası Tamuza’nın ayı olarak kabul edilir. Bu ayda tanrıça Tamuza için dam (Süryanicede kadın demektir) kökünden gelen Dumuzi adında festivaller düzenlenir. Roma’da Sezar, daha önceden de belirttiğimiz gibi, takvim oluşturulurken bu aya kendi ismini vermiş.
August (Ağustos): İmparator Octivivus’un ünvanı olan Augustus’tan gelir. Octivivus en görkemli icraatlarından biri olan İskenderiye’nin fethini bu ayda gerçekleştirince Sezar döneminde Sextilis (altıncı ay) olan bu ay Augustus’a çevrilmiştir.
September (Eylül): Süryanicede aylul (üzüm), yani “üzüm ayı” anlamına gelmektedir. Roma’daki adı September olup yedinci ay manasına gelir (septi-yedi). O zamanlar Mart, yılın ilk ayı olduğu için böyle denilmiştir.
October (Ekim): Eskiden Süryanice olan Teşrin-i evvel (ilk teşrin) adı verilirdi. Bu aya ekim yapılıp tarlalar sürüldüğü için Ekim adını verilmiştir. Roma’da October (sekizinci ay).
November (Kasım): Eskiden Süryanice olan Teşrin-i sani (son teşrin) denirmiş. Bu aya Arapça kökenli, ayıran-bölen anlamına gelen ‘kasım’ adını vermişiz. Nedeni ise eskiler, Kasım ayından itibaren 180 günlük süreler halinde Ruz-i Kasım ve Ruz-i Hızır diye yılı ikiye ayırırlarmış. Roma’da November’dır (dokuzuncu ay).
December (Aralık): Türkçe bir kelimedir. Eski yıl ile yeni arasında kaldığı için bu aya ‘Aralık’ adı verilmiştir. Roma’da December (onuncu ay).

Peki ya Türkçeleri?

Cuma – toplama, toplanma
Cumartesi – toplama ertesi
Pazar – Farsça – ba = yemek, zar = yer
Pazartesi – pazar “ertesi”
Salı – İbrânice – üçüncü
Çarşamba – Farsça – cehar şenbe = dördüncü gün
Perşembe – Farsça- penç şenbe = beşinci gün

Türkçe bildiğimiz ay isimleri ise;

Ocak – Türkçe – Kışın evlerde ateş yakılan yer
Şubat – Süryanice
Mart – Latince – Maritus – mitolojik isim Mars’tan
Nisan – Süryanice
Mayıs – Latince – Tanrıça Maria’nın ayı
Haziran – Süryanice
Temmuz – Arapça / Süryanice
Ağustos – Latince – Roma İmparatoru Augustus’un adından
Eylül – Süryanice
Ekim – Türkçe – Toprağı ekmekten
Kasım – Arapça – Bölen
Aralık – Türkçe – İki zaman dilimi arası

Hakan Müştak @2017

Not : Dibine kadar alıntıdır 🙂